Alergia krzyżowa – co to jest? Tabela

Często zdarza się, że osoby uczulone na pyłki roślin zaczynają odczuwać nieprzyjemne objawy również po zjedzeniu niektórych owoców, warzyw czy orzechów – mimo że wcześniej nie miały na nie uczulenia. Skąd bierze się taka reakcja? Odpowiedź kryje się w podobieństwie białek obecnych w różnych alergenach. Układ odpornościowy potrafi je błędnie rozpoznać jako zagrożenie, co prowadzi do tzw. reakcji krzyżowej.

Czym jest alergia krzyżowa?

Alergia krzyżowa to złożone zjawisko immunologiczne, w którym organizm reaguje na pozornie różne alergeny w sposób niemal identyczny, ponieważ rozpoznaje w nich podobne struktury białkowe. Mechanizm ten opiera się na obecności swoistych przeciwciał IgE, które zostały wytworzone przeciwko konkretnemu alergenowi — przykładowo pyłkowi brzozy — a następnie wiążą się również z innymi cząsteczkami o podobnej budowie, obecnymi w zupełnie odmiennych źródłach, jak owoce, warzywa czy orzechy.

Sprawdź też: Kalendarz pylenia roślin w Polsce

Tego typu białka, zwane homologami, mogą występować zarówno w blisko spokrewnionych roślinach, jak i w zupełnie odrębnych grupach biologicznych, o ile należą do tej samej rodziny białkowej. W praktyce oznacza to, że osoba uczulona na pyłki traw może odczuwać reakcję alergiczną po zjedzeniu pomidora lub brzoskwini, mimo że nigdy wcześniej nie obserwowała u siebie nietolerancji tych produktów.

Reakcje krzyżowe mogą mieć różne nasilenie – od łagodnych objawów w obrębie jamy ustnej (tzw. zespół alergii jamy ustnej), aż po groźne reakcje uogólnione, w tym anafilaksję. Zjawisko to tłumaczy również przypadki alergii pokarmowej wywołanej spożyciem produktów zawierających pyłek roślin, takich jak miód, mleczko pszczele czy niektóre suplementy diety.

Zobacz też: Najczęstsze objawy alergii

Alergie krzyżowe – tabela

Jak zdiagnozować alergie krzyżowe?

Diagnostyka alergii krzyżowych to złożony i wieloetapowy proces, który wymaga nie tylko szerokiej wiedzy alergologicznej, ale często także współpracy między różnymi specjalistami – alergologiem, immunologiem czy dietetykiem klinicznym. Podstawą prawidłowego rozpoznania jest dokładny wywiad medyczny, obejmujący:

• historię objawów;
• ich charakter;
• czas występowania;
• czynniki wywołujące;
• nawyki żywieniowe pacjenta.

To właśnie w tej fazie lekarz może zauważyć pierwsze wskazówki sugerujące związek między alergenami wziewnymi a reakcjami na pokarmy. Kolejnym krokiem są punktowe testy skórne (SPT), które pozwalają na ocenę reaktywności organizmu na konkretne alergeny – zarówno środowiskowe, jak i pokarmowe. Ich zaletą jest szybkość i bezpośrednia obserwacja wyniku, jednak w przypadku alergii krzyżowych mogą one dawać wyniki trudne do interpretacji.

Uzupełnieniem diagnostyki są badania serologiczne, w których oznacza się poziom swoistych przeciwciał IgE we krwi – szczególnie przydatne, gdy testy skórne są przeciwwskazane, np. z powodu chorób skóry czy stosowania leków przeciwhistaminowych.

Coraz większe znaczenie zyskują też testy molekularne, pozwalające na identyfikację uczulenia na konkretne białka wchodzące w skład alergenów, co umożliwia odróżnienie uczulenia pierwotnego od reakcji krzyżowej i lepsze oszacowanie ryzyka ciężkich objawów.

W przypadkach wątpliwych lub gdy istnieje potrzeba potwierdzenia klinicznego znaczenia alergenu, przeprowadza się doustne testy prowokacyjne, które polegają na kontrolowanym podaniu podejrzanego alergenu pod ścisłą obserwacją lekarza.

Leczenie alergii krzyżowych

Choć nie istnieje jedna uniwersalna metoda pozwalająca całkowicie wyeliminować problem, kluczowe znaczenie ma dokładna identyfikacja alergenów – nie tylko tych pierwotnych, jak pyłki roślin, ale również tych, które mogą wywoływać reakcje krzyżowe, np. w pożywieniu.

Najskuteczniejszą i zarazem najbezpieczniejszą strategią terapeutyczną pozostaje unikanie alergenów, jednak w praktyce nie zawsze jest to możliwe – zwłaszcza gdy uczulające białka występują w wielu różnych produktach.

W takich sytuacjach z pomocą przychodzą leki przeciwhistaminowe, które łagodzą objawy alergicznego nieżytu nosa i pokrzywkę oraz poprawiają komfort życia. Substancje takie jak desloratadyna, znajdująca się w preparacie Hitaxa Fast, mogą pomóc w łagodzeniu kataru, łzawienie oczu, czy świądu skóry.

Bibliografia:

1. Panaszek B., Szmagierewski W., Źródła alergenów reagujących krzyżowo i ich znaczenie kliniczne, Alergeny 2017.
2. Sybilski A., Alergia krzyżowa, Medycyna po Dyplomie, 2017.
3. Popescu F.D., Cross-reactivity between aeroallergens and food allergens. World J Methodol. 2015;5(2):31-50. Published 2015 Jun 26.
4. Wawrzeńczyk A., Bartuzi Z., Zespoły kliniczne alergii krzyżowej, Alergia Astma Immunologi, 2018.
5. https://www.mp.pl/pacjent/alergie/chorobyalergiczne/alergeny/pokarmowe/59960,alergia-na-banany [dostęp: 25.03.2025]
6. https://www.mp.pl/pacjent/alergie/chorobyalergiczne/alergeny/pokarmowe/58885,uczulenie-na-jablko [dostęp: 25.03.2025]