Kalendarz pylenia roślin w Polsce

Alergie wziewne na pyłki roślin są jednymi z najpowszechniejszych. Zazwyczaj objawiają się one alergicznym katarem siennym, innymi dolegliwościami ze strony układu oddechowego, a także świądem i łzawieniem oczu czy nawet zapaleniem spojówek. W przypadku alergii na pyłki istnieje możliwość podjęcia próby odczulania, jednak nie jest to sposób, który u każdego będzie skuteczny czy nawet możliwy do zastosowania. Dlatego dla alergików tak ważna jest znajomość czasu pylenia poszczególnych roślin. Sprawdź kalendarz pylenia roślin w Polsce i unikaj kontaktu z alergenami w okresie nasilonego pylenia!

Kalendarz alergika – kiedy pylą rośliny w Polsce?

Kalendarz pylenia roślin w Polsce pozwala ustalić, kiedy można spodziewać się największego stężenia pyłków w powietrzu. Każda z roślin może pylić w nieco innym okresie, w tym nie tylko wiosną i latem, ale niemal przez cały rok. Najwcześniej rozpoczyna się pylenie drzew – trwa zazwyczaj od połowy stycznia do połowy maja. Większość traw pyli od końca kwietnia do końca września, jednak okres największego stężenia pyłków przypada na okres od końca maja do końca lipca. W okresie od wiosny do jesieni, wg Ośrodka Badań Alergenów Środowiskowych, pylą również chwasty.

Kalendarz pylenia drzew

Drzewa w Polsce, zależnie od typu, zazwyczaj pylą od połowy stycznia do połowy maja. Do najczęstszych alergenów należą:

• leszczyna  – pyli od połowy stycznia do połowy marca (najintensywniej w lutym);
• olsza  – pyli od początku lutego do początku kwietnia (najsilniej w marcu);
• jesion  – pyli w kwietniu i maju (najsilniej w maju);
• brzoza – pyli w kwietniu i maju (najwyższe stężenie pyłków obserwuje się przez cały kwiecień) 
• dąb  – pyli od połowy kwietnia do połowy maja (szczególnie intensywnie pod koniec kwietnia i na początku maja).

W Europie za alergie na pyłki odpowiedzialny jest przede wszystkim pyłek brzozy. Co ciekawe, drzewo podejrzewane o właściwości silnie alergizujące wśród wielu osób, topola, zazwyczaj ma po prostu działanie drażniące, które nie są związane z odpowiedzią immunologiczną. Przyczyną pomyłki jest błędne uznawanie puchu topoli za jej pyłek, a także jego widoczne unoszenie się w powietrzu wraz z rozpoczęciem sezonu pylenia traw.

Kalendarz pylenia traw

Na terenie Polski trawy najczęściej pylą od końca kwietnia do końca września. Najbardziej intensywne pylenie przypada natomiast na okres od końca maja do końca lipca. Do najczęściej alergizujących pyłków traw zaliczyć możemy: kupkówka pospolita, tomka wonna, tymotka łąkowa, wiechlina łąkowa, życica trwała, żyto zwyczajne. Alergeny te, poza żytem, są szczególnie skoncentrowane na terenach trawiastych, w tym łąkach, dlatego alergicy powinni ich unikać. Mniejsze ryzyko wystąpienia reakcji alergicznej występuje po deszczu. Właściciele trawników powinni też szczególnie pamiętać o regularnym koszeniu trawy.

Kalendarz pylenia chwastów

Pylenie chwastów zazwyczaj przypada na okres od maja do października. Do najczęściej uczulających chwastów należą: 

• szczaw – od początku maja do końca lipca (wysokie stężenie alergenu występuje zazwyczaj w czerwcu);
• babka – od połowy maja do września;
• pokrzywa – od połowy maja do początku października (najbardziej nasilone pylenie od początku czerwca do końca sierpnia);
• komosa – od połowy czerwca do końca września;
• bylica – od początku lipca do początku października (wzmożone pylenie od połowy lipca do końca sierpnia);
• ambrozja – od połowy sierpnia do połowy października (najsilniejsze pylenie od końca sierpnia do połowy września).

Objawy alergii w okresie pylenia

Symptomy alergii na pyłki drzew, traw i chwastów mogą nie być szczególnie specyficzne. Na szczęście w diagnozie bardzo często pomaga okres, w jakim występują. Do najczęściej pojawiających się objawów należą:

• kichanie, katar, zatkany nos;
• suchy, uciążliwy kaszel;
• nawracające infekcje górnych dróg oddechowych;
• łzawienie i opuchlizna wokół oczu, zapalenie spojówek;
• drapanie w gardle;
• duszności;
• świąd skóry i wysypka;
• zmęczenie bez wyraźnego powodu;
• bóle głowy.

Intensywność tych objawów zależeć będzie w dużej mierze od stężenia pyłków roślin w powietrzu. Jeśli zauważysz u siebie te dolegliwości i masz zdiagnozowaną wcześniej przez lekarza alergię, możesz sięgnąć po leki przeciwhistaminowe dostępne bez recepty. Warto również stosować się do kilku najważniejszych zaleceń.

Diagnostyka alergii na pyłki roślin

Rozpoznanie alergii na pyłki roślin rozpoczyna się od dokładnego wywiadu lekarza z pacjentem. Wstępne ustalenia można założyć m.in. po porównaniu występowania objawów z okresem pylenia różnych gatunków roślin w poszczególnych miesiącach. Nie jest to jednak koniec diagnozy. Możliwe jest kilka różnych metod, w tym kontrolowana ekspozycja na alergen (praktykowana rzadko) lub testy alergiczne. Polegają one na podaniu próbki alergenu na skórę pacjenta lub płytko pod nią. Po ustalonym czasie można określić, czy zaszła reakcja alergiczna. Niekiedy możliwe jest również wykonanie testów z krwi określających stężenie przeciwciał IgE u danego pacjenta.

Zalecenia dla alergików w okresie dużego stężenia pyłków w powietrzu

W okresie pylenia uczulających roślin unikanie danego alergenu jest niezwykle trudne, o ile nie niemożliwe. Istnieją jednak „domowe” sposoby na zmniejszenie uciążliwych dolegliwości. Zaleca się przede wszystkim, aby:

• zamykać okna w domu oraz podczas jazdy samochodem;
• nie wietrzyć sypialni w trakcie najwyższego poziomu pyłków (najniższe stężenie występuje w nocy i wczesnym rankiem);
• nosić okulary przeciwsłoneczne, ewentualnie również maseczkę;
• uprawiać sport jedynie w pomieszczeniach (jeśli wolisz robić to na zewnątrz, wybieraj wczesne godziny poranne, kiedy pyłki wiązane są przez rosę;
• suszyć ubrania i wietrzyć pościel w domu;
• unikać miejsc z bujną lub świeżo skoszoną trawą;
• unikać koszenia trawy;
• unikać kontaktu ze zwierzętami, które przebywały na zewnątrz (mogą przenosić pyłek w futrze);
• nosić jednodniowe szkła kontaktowe (zamiast np. miesięcznych);
• nie przynosić roślin z pyłkiem do domu;
• zdejmować ubranie od razu po spacerze, jeśli miało ono kontakt z pyłkami;
• śledzić kalendarz pylenia dla alergików i prognozy pylenia;
• myć włosy przed pójściem spać (w celu pozbycia się pyłków);
• stosować filtry powietrza;
• unikać dymu tytoniowego (może on zaostrzać reakcje alergiczne).

Powyższe zalecenia z pewnością nie wyleczą alergii na pyłki ani nie sprawią, że alergicy w pełni pozbędą się swoich objawów. Mogą jednak znacznie podnieść komfort życia w najtrudniejszym okresie.

Alergia na pyłki  – kiedy skonsultować się z lekarzem?

Alergia na pyłki jest alergią sezonową, jednak potrafi być wyjątkowo uciążliwa. Dość często możliwe jest samodzielne złagodzenie objawów, np. poprzez wprowadzenie wymienionych powyżej nawyków w okresie pylenia. Ratunkiem mogą być również dostępne bez recepty leki antyhistaminowe. Niekiedy jednak konieczne będzie pozostawanie pod stałą kontrolą lekarza. Zaleca się to przede wszystkim w przypadku, gdy:

• leki na alergię dostępne bez recepty nie łagodzą symptomów uczulenia na pyłki;
• objawy alergii występują przez cały rok;
• uczulenie dotyczy małego dziecka;
• odczuwasz problemy z oddychaniem, masz objawy astmy;
• odczuwasz duszności i cierpisz na męczący kaszel podczas wysiłku fizycznego.

Warto też pamiętać, że jeśli uczulenie występuje przez cały rok, być może nie jest ono związane z pyłkami. Uczulenie na pyłki może być mylone między innymi z alergią na zarodniki grzybów. Najczęstsze alergeny tego typu to między innymi alternaria i cladosporium. Pierwszy z nich pyli od połowy marca do początku listopada (wzmożone pylenie od połowy maja do końca września), jednak występuje również w wilgotnych miejscach w domu oraz na żywności. Drugi z grzybów pyli od kwietnia do października, ze szczególnym nasileniem od połowy maja do końca września, a jednocześnie może występować w środowisku zewnętrznym. Objawy alergii na pleśń i na pyłki często są dość podobne, dlatego nierzadko bywają mylone. Warto również pamiętać o tzw. alergiach krzyżowych, które mogą współwystępować z uczuleniem na pyłki.

Czym są alergie krzyżowe?

Alergie krzyżowe mogą utrudniać rozpoznanie konkretnych alergenów. Polegają one na nieodpowiedniej reakcji układu odpornościowego na różne substancje o podobnej budowie. Mogą one dotyczyć zarówno alergenów podobnych (np. alergia wziewna na pyłki jednego drzewa krzyżuje się z reakcją na pyłek innego, m.in. brzozy i leszczyny czy dębu) lub całkiem innych (osoba uczulona na pyłki brzozy może cierpieć na alergię pokarmową, np. na owoce pestkowe, pieprz czy seler). Pokarmowa alergia krzyżowa może objawiać się np. świądem wewnątrz jamy ustnej, zmianami skórnymi czy swędzeniem uszu. Należy pamiętać, że chociaż wiele alergenów uczula te same osoby, nie jest to bezwzględną regułą.

Leczenie i odczulanie u osób wrażliwych na pyłki

Leczenie alergii na pyłki może przybierać różne formy. Część dotkniętych nią osób może zdecydować się na regularne przyjmowanie preparatów antyhistaminowych, które blokują receptory histaminowe H1. Jest to jednak działanie doraźne, które pozwala przede wszystkim na łagodzenie objawów uczulenia. Leki przeciwhistaminowe mogą być stosowane zarówno bez recepty, jak i z polecenia lekarza. W przypadku silniejszych reakcji u pacjenta alergolog może również przepisać kortykosteroidy. 

W niektórych przypadkach alergia na pyłki może też kwalifikować się do procesu odczulania. Proces ten polega na podawaniu alergikowi coraz bardziej stężonych dawek alergenu w postaci szczepionki iniekcyjnej lub podjęzykowej. Proces ten trwa od 3 do 5 lat. Niestety, nie zawsze przynosi on oczekiwane rezultaty. Przed podjęciem próby odczulania pacjent powinien zdawać sobie sprawę ze wszystkich aspektów takiego procesu. Ostateczna decyzja o rozpoczęciu i kontynuowaniu leczenia zawsze należy do lekarza.