Alergiczne zapalenie zatok – jak je rozpoznać i leczyć?

Zapalenie zatok generuje uciążliwe objawy, stanowiąc dolegliwość wywierającą znaczący wpływ na codzienne funkcjonowanie pacjenta. Symptomy charakterystyczne dla tego schorzenia kreują jego obraz kliniczny, niejednokrotnie skłaniający do konsultacji lekarskiej oraz podjęcia stosownych środków terapeutycznych. Warto zweryfikować podłoże przyczynowe dolegliwości powstających w obrębie zatok. Poznanie przyczyn umożliwia wdrożenie skutecznego leczenia, jak również zniwelowanie ryzyka nawrotów choroby. Co wpływa na wystąpienie zapalenia zatok i w jaki sposób można go uniknąć?

Jakie są przyczyny alergicznego zapalenia błony śluzowej nosa i zatok? 

Alergie o rozmaitej przyczynowości stają się fundamentem długo utrzymującego się nieżytu nosa. Niepokój powinno wzbudzić wystąpienie objawów, wśród których dominującymi okazują się uczucie blokady nosa, kichanie i świąd oraz obecność wydzieliny w jamie nosowej. Jeśli symptomy te nie słabną, towarzysząc pacjentowi przez okres około czterech tygodni, można uznać, że cierpi on na przewlekły alergiczny nieżyt nosa. W podobnej sytuacji niezbędne staje się podjęcie leczenia w celu zniwelowania uciążliwych przejawów alergii i uniknięcia konsekwencji, w postaci zapalenia zatok na tle uczuleniowym.

Mechanizm powstawania zapalenia zatok w wyniku kataru alergicznego można zobrazować następującymi po sobie etapami:

1. Upośledzenie wentylacji zatok spowodowane niedrożnością nosa wskutek kataru.
2. Niewystarczająca ilość tlenu docierająca do zatok przynosowych.
3. Destrukcja nabłonka wyściełającego zatoki.
4. Stworzenie optymalnych warunków do rozwoju i namnażania drobnoustrojów oraz bakterii.
5. Gromadzenie śluzu oraz obrzęk i narastający proces zapalny.

Alergiczne zapalenie zatok jest wynikiem reakcji alergicznej, zwłaszcza długo utrzymujących się objawów alergicznego nieżytu nosa spowodowanego najczęściej alergenem wziewnym, rzadziej pokarmowym. Uczulają głównie pyłki roślin (traw i drzew), niektóre grzyby pleśniowe, białka odzwierzęce, roztocza kurzu domowego oraz składniki pokarmowe. Schorzenie to sprzyja rozwojowi drobnoustrojów – wirusów, bakterii, grzybów chorobotwórczych, tym samym prowadzi do powikłań w postaci zapalenia zatok. 

Objawy alergicznego zapalenia zatok przynosowych 

Omawiana choroba manifestuje się kilkoma objawami, które wydają się wysoce specyficzne, co podnosi skuteczność i trafność procesu diagnostycznego. Wśród najbardziej charakterystycznych symptomów występujących w przypadku alergicznego zapalenia zatok należy wyróżnić:

• zaburzenie drożności nosa;
• obecność wydzieliny, pojawiającej się w jamie nosowej lub spływającej po tylnej ścianie gardła;
• ból i dyskomfort w obrębie twarzy;
• zaburzenia węchu;
• ból zatok, uczucie ucisku między oczami, zwłaszcza przy pochylaniu głowy;
• niekiedy zmiany uwidaczniające się w badaniu endoskopowym i tomograficznym (polipy w jamie nosowej) ograniczające drożność zatok. 

Jak rozpoznaje się zapalenie zatok na tle alergicznym? 

Można uznać, że w odniesieniu do schorzenia, jakim jest zapalenie zatok, objawy umożliwiają szybką i trafną diagnozę, co z kolei bezpośrednio implikuje możliwość podjęcia skutecznej terapii. Warto dodatkowo pamiętać, że w procesie diagnostycznym należy uwzględnić weryfikację podłoża alergicznego – stanowi ono bowiem jedną z przyczyn powstawania zapalenia zatok. Utrzymujący się, przewlekły nieżyt nosa może więc skutkować zaburzeniami w obrębie zatok przynosowych – etiologia schorzenia nawiązuje do kataru alergicznego jako jednej z jego przyczyn.

Aby ustalić czynnik mogący wywoływać objawy, przeprowadza się skórne testy alergiczne. Wskazane bywa również badanie endoskopowe, a w razie potrzeby zdjęcie RTG. Duże znaczenie w przypadku schorzeń o podłożu alergicznym ma również wywiad z pacjentem. 

Profilaktyka – metody leczenia alergicznego zapalenia błony śluzowej nosa

Wśród działań o charakterze leczniczym, kierowanych na przewlekły nieżyt nosa o podłożu alergicznym, wymienia się preparaty glikokortykosteroidowe, stosowane donosowo. Ich działanie wspomagane jest lekami przeciwhistaminowymi, które blokują działanie histaminy. Stosuje się leki podawane doustnie lub miejscowo. Warto również pamiętać o ograniczeniu ekspozycji pacjenta na uczulający bodziec (unikanie kontaktu z alergenem) – podjęte środki terapeutyczne powinny wpłynąć na zmniejszenie objawów, przywracając zatokom optymalne warunki funkcjonowania.

W alergicznym zapaleniu zatok kluczowe staje się więc ograniczenie nieżytu nosa, będącego bodźcem do rozwoju stanu zapalnego w zatokach. Usunięcie przyczyny, jaką jest wspomniany katar, ogranicza ryzyko nawrotów choroby i znacznie poprawia jakość codziennego funkcjonowania pacjenta. 

Ponieważ zapalenie błony śluzowej nosa i zatok przynosowych może trwać nawet kilka miesięcy, nie zaleca się stosowania środków, które obkurczają błonę śluzową i hamują nadprodukcję wydzieliny z nosa – ich stosowanie nie powinno przekraczać 5 dni. Pomocne bywa natomiast płukanie zatok oraz regularne stosowanie roztworów soli fizjologicznej i wody morskiej.

Dostępne sposoby leczenia alergicznego zapalenie zatok

Metody terapii omawianego schorzenia uzależnione są od jego podłoża oraz stopnia nasilenia objawów – w celu zaprojektowania efektywnej drogi terapeutycznej niezbędne staje się indywidualne rozpoznanie. Poza wymienionymi metodami służącymi ograniczeniu objawów pojawiających się przy nieżycie nosa, konieczne bywa także wdrożenie leczenia za pomocą innych leków. W przypadku zapalenia zatok na tle bakteryjnym wskazana bywa często długotrwała antybiotykoterapia. 

Warto jednak podkreślić, że w każdej postaci zapalenia zatok, również w odniesieniu do etiologii alergicznej i bakteryjnej, pomocne okazuje się regularne płukanie jam nosowych przy użyciu soli fizjologicznej. Taki domowy sposób nie usuwa źródła choroby, ale ułatwia udrożnienie ujścia zatok, jak również niweluje obecność drobnoustrojów będących przyczyną stanu zapalnego, dlatego stanowi ważny element wsparcia właściwego leczenia wskazanego przez lekarza.