Alergia na pleśnie – objawy i porady

 

Alergia na pleśń to coraz częstszy problem zdrowotny, który może znacząco obniżać jakość życia – zwłaszcza u osób predysponowanych do reakcji nadwrażliwości. Mikroskopijne zarodniki grzybów pleśniowych obecne są niemal wszędzie: w powietrzu, w domowym kurzu, na żywności czy w wilgotnych pomieszczeniach. Ich niewidoczna obecność nie oznacza jednak braku zagrożenia – wręcz przeciwnie. Jakie są objawy uczulenia na pleśń?

Czym jest alergia na pleśń?

Alergia na pleśń to przewlekła reakcja układu immunologicznego na obecność mikroskopijnych zarodników grzybów pleśniowych, które występują zarówno w środowisku zewnętrznym, jak i wewnętrznym. Choć niewidoczne gołym okiem, zarodniki te obecne są m.in. w kurzu domowym, co sprawia, że ekspozycja na nie trwa przez cały rok. Na terenie Europy najczęściej uczulające gatunki to m.in.:

• Cladosporium;
• Aspergillus;
• Penicillium;
• Alternaria;
• Sporobolomyces.

Grzyby te rozwijają się w różnych warunkach – niektóre preferują suche i wietrzne środowiska, inne wilgotne i zamknięte przestrzenie, np. łazienki czy kuchnie.

Niektóre gatunki grzybów zawierają nawet kilkadziesiąt różnych alergenów, co znacząco zwiększa ryzyko wystąpienia silnych reakcji, w tym anafilaksji. Ze względu na ich wysoką zdolność adaptacyjną, pleśnie stanowią istotne wyzwanie w diagnostyce i terapii alergii.

Uczulenie na pleśń – przyczyny

Przyczyną alergii na pleśń są mikroskopijne zarodniki grzybów, które – unosząc się w powietrzu – z łatwością przedostają się do dróg oddechowych, wywołując reakcję immunologiczną u osób predysponowanych. Ich rozmiar, zazwyczaj od 2 do 5 mikrometrów, sprawia, że są niemal niewidoczne, lecz niezwykle aktywne biologicznie.

Warto wiedzieć, że niektóre gatunki pleśni zawierają dziesiątki alergenów, takich jak:

• enolaza;
• proteazy;
• białka szoku cieplnego.

Co istotne, obserwuje się także reakcje krzyżowe – układ odpornościowy może błędnie rozpoznawać podobne antygeny zawarte m.in. w pistacjach, lateksie czy niektórych pokarmach.

Alergia na pleśń – objawy

Alergia na pleśń może przybierać różnorodne formy, ponieważ alergeny grzybów pleśniowych oddziałują na wiele układów organizmu. Najczęściej manifestuje się jako alergia wziewna, ale objawy mogą mieć także charakter skórny, oczny, a nawet pokarmowy. Warto podkreślić, że reakcje te bywają nie tylko uciążliwe, lecz w skrajnych przypadkach – niebezpieczne dla życia. Najczęstszymi symptomami alergii na pleśń są:

• objawy ze strony układu oddechowego: wodnisty katar, uczucie zatkanego nosa, częste kichanie, napadowy kaszel, duszność, świszczący oddech, zapalenie zatok przynosowych oraz podrażnienie śluzówki gardła;
• objawy oczne: swędzenie, pieczenie, łzawienie i zaczerwienienie spojówek;
• objawy skórne: atopowe zapalenie skóry, pokrzywka, świąd, zaczerwienienie – szczególnie w przypadku kontaktu z alergenami;
• objawy ze strony układu pokarmowego: nudności, ból brzucha, a nawet reakcje uogólnione po spożyciu produktów zanieczyszczonych pleśnią;
• objawy ogólne: ból głowy, uczucie przewlekłego zmęczenia, pogorszenie koncentracji;
• poważne reakcje alergiczne: zaostrzenie objawów astmy oskrzelowej oraz możliwość wystąpienia wstrząsu anafilaktycznego.

Przeczytaj też: Najczęstsze objawy alergii

Jak zdiagnozować uczulenie na pleśń?

W celu zdiagnozowania alergii na pleśń najpierw lekarz musi przeprowadzić z pacjentem szczegółowy wywiad medyczny, obejmujący ocenę charakterystycznych objawów. Istotne jest również uwzględnienie czynników ryzyka, takich jak przebyta antybiotykoterapia, obecność pleśni w otoczeniu pacjenta czy spożywanie produktów potencjalnie zanieczyszczonych grzybami (np. sery pleśniowe).

W dalszej diagnostyce wykorzystuje się dwa główne rodzaje testów:

• punktowe testy skórne — polegają one na naniesieniu na skórę zestawu alergenów (w tym grzybów pleśniowych) i obserwacji reakcji organizmu.
• testy z krwi — oznacza się w nich obecność swoistych przeciwciał IgE przeciwko konkretnym alergenom. Z jednej próbki krwi możliwe jest jednoczesne badanie alergenów wziewnych i pokarmowych.

W uzasadnionych przypadkach lekarz może również zalecić badania dodatkowe, takie jak ocena poziomu IgG, liczby eozynofilów, wymaz z nosa czy badania obrazowe – np. rezonans magnetyczny zatok lub tomografia komputerowa płuc – szczególnie przy podejrzeniu powikłań alergii, takich jak alergiczna aspergiloza oskrzelowo-płucna.

 

Alergia na pleśń – porady dla uczulonych

Choć całkowite unikanie alergenów jest niemożliwe, osoby uczulone mogą znacząco zmniejszyć ryzyko wystąpienia objawów, stosując się do kilku prostych, lecz niezwykle skutecznych zasad:

• Kontrola wilgotności powietrza – utrzymuj wilgotność w domu na poziomie 40–60%. Unikaj używania nawilżaczy, a w razie potrzeby zainwestuj w osuszacz powietrza. Szczególnie narażone na rozwój pleśni są łazienki, kuchnie i piwnice;
• Czyste powietrze i dobra wentylacja – używaj oczyszczaczy i filtrów powietrza z certyfikatami dla alergików. Regularnie czyść klimatyzację i otwory wentylacyjne. Podczas gotowania korzystaj z okapu, a po kąpieli włącz wentylator w łazience;
• Codzienna higiena i porządek – usuwaj wszelkie oznaki wilgoci i pleśni (np. na fugach czy zasłonach prysznicowych), najlepiej w maseczce ochronnej. Unikaj trzymania w domu gnijących roślin, nieświeżych produktów i nadpsutego jedzenia – nawet niewielka plamka pleśni dyskwalifikuje cały produkt;
• Uważaj na dietę – ogranicz spożycie produktów mogących zawierać grzyby pleśniowe, takich jak sery pleśniowe, suszone owoce, orzechy, pieczywo drożdżowe, wino, piwo, a także niektóre wędliny i sos sojowy;
• Zachowaj ostrożność na zewnątrz – unikaj prac ogrodowych w sezonie zwiększonej aktywności zarodników, szczególnie rano i wieczorem. Jeśli musisz kosić trawnik, grabić liście czy pielić ogródek – zakładaj maseczkę przeciwpyłową i po powrocie weź prysznic;
• Dbaj o zdrowie i bądź przygotowany – miej zawsze pod ręką leki przeciwhistaminowe, które pomogą złagodzić nagłe objawy. Regularnie konsultuj się z alergologiem i śledź lokalne komunikaty o stężeniu alergenów w powietrzu.

 

Sprawdź też: Domowe sposoby na alergię – poznaj naturalne sposoby na uczulenie

 

Leczenie alergii na pleśń

Leczenie alergii na pleśń powinno być dostosowane indywidualnie do rodzaju i nasilenia objawów, ponieważ schorzenie to może przybierać bardzo zróżnicowany przebieg kliniczny. Podstawą terapii jest unikanie kontaktu z alergenem, jednak w praktyce całkowite wyeliminowanie zarodników pleśni z otoczenia bywa niemożliwe. Dlatego niezbędne staje się wsparcie farmakologiczne.

W przypadku objawów alergii na pleśnie ze strony nosa czy oczu często stosuje się leki przeciwhistaminowe, takie jak desloratadyna, np. Hitaxa Fast, która łagodzi objawy alergii bez wywoływania senności*. W przypadku dolegliwości ze strony nosa i zatok zalecane są także spraye do nosa, a przypadku dolegliwości ocznych przeciwalergiczne krople do oczu.

U niektórych pacjentów rozważa się również immunoterapię swoistą, która polega na stopniowym przyzwyczajaniu organizmu do alergenu. W sytuacjach szczególnych, przy współistniejących infekcjach grzybiczych, lekarz może wdrożyć leczenie przeciwgrzybicze.

 

Bibliografia:

1. Zukiewicz-Sobczak W.A., The role of fungi in allergic diseases, Postepy Dermatol Alergol. 2013 Feb;30(1):42-5.
2. Simon-Nobbe B., Denk U., Pöll V., Rid R., Breitenbach M., The spectrum of fungal allergy. Int Arch Allergy Immunol. 2008;145(1):58-86.
3. Bogacka E., Alergia na grzyby pleśniowe: diagnostyka i leczenie. Pol Merk Lek, 24(11 Supl 1), 11-14, 2008.
4. https://aafa.org/allergies/types-of-allergies/mold-allergy/ [dostęp: 21.03.2025]
5. https://www.aaaai.org/Conditions-Treatments/allergies/mold-allergy [dostęp: 21.03.2025]
6. https://www.mp.pl/pacjent/alergie/lista/64373,alergeny-grzybow-mikroskopowych-z-rodzaju-alternaria [dostęp: 21.03.2025]

*Charakterystyka produktu leczniczego Hitaxa Fast z 01.2025. (Na podstawie badań klinicznych wykazano, że Hitaxa Fast nie ma wpływu lub wywiera nieistotny wpływ na zdolność prowadzenia pojazdów i obsługiwania maszyn. Pacjentów należy poinformować, że u większości osób nie występuje senność).