Czym jest pokrzywka u dzieci – jak leczyć i zapobiegać?

Skóra najmłodszych jest specyficzna pod względem budowy – cienka, delikatna i tym samym szczególnie wrażliwa na różne bodźce zewnętrzne. Z tego powodu pokrzywka to częsty problem dermatologiczny u dzieci. Zwykle ma charakter ostry, pojawia się nagle i równie szybko znika. Wystąpienie zmian wiąże się przeważnie ze zjedzeniem określonego pokarmu, infekcją lub alergią na lek. Skąd bierze się pokrzywka? Jak ją leczyć i zapobiegać nawrotom? Sprawdź! 

Pokrzywka u dzieci – czym jest to schorzenie?

Dermatozy to powszechny problem dotyczący najmłodszych pacjentów. Różnego rodzaju reakcje skórne wynikają z odmiennej budowy strukturalnej tkanek dzieci, a także niedostatecznie rozwiniętego układu immunologicznego, który intensywnie kształtuje się w pierwszych latach życia dziecka. Jednym ze stosunkowo często spotykanych zaburzeń jest pokrzywka, w której przebiegu dochodzi do powstawania zmian zwanych bąblami pokrzywkowymi. Jest to częsty objaw alergii, ale też reakcji na wiele różnych czynników niealergicznych. 

Jak rozpoznać objawy pokrzywki u dzieci? 

Objawy pokrzywki u dzieci są widoczne na skórze pod postacią bąbli i zaczerwienienia. Bąble powodują silny świąd i uczucie pieczenia, znikają samoistnie w ciągu kilku godzin, maksymalnie kilku dni bez pozostawiania blizn i przebarwień, raczej nie są bolesne. Do typowych objawów schorzenia zalicza się także zaczerwienienie i chwilowe blaknięcie bąbli przy dotyku. Zmiany zwykle są wyraźnie odgraniczone od zdrowej skóry.

Zmiany przypominają poparzenie pokrzywą (stąd nazwa choroby) i mogą mieć od kilku milimetrów do kilku centymetrów średnicy, a w części przypadków obejmują większy obszar ciała – nawet kilkanaście centymetrów. 

Wystąpienie pokrzywki zawsze wiąże się z działaniem jakiegoś czynnika, pod wpływem którego dochodzi do zwiększenia przepuszczalności ścian drobnych naczyń włosowatych skóry i napływu mediatorów zapalnych (np. histaminy) oraz przeciwciał uwalnianych przez komórki układu odpornościowego. 

Ze względu na świąd, często bardzo intensywny, dzieci z pokrzywką bywają rozdrażnione, mogą mieć problemy z zasypianiem i często wybudzać się ze snu. Lokalne zapalenie skóry wzmaga też chęć drapania, przez co niemowlęta mogą kierować rączki w kierunku zmian skórnych. Natomiast starsze dzieci, zwłaszcza w przypadku przewlekłej dermatozy, niekiedy mają problemy z koncentracją, są osłabione i uskarżają się na bóle głowy. 

Jakie są najczęstsze przyczyny powstawania pokrzywki? 

Pokrzywka u dzieci pojawia się zawsze z powodu jakiegoś czynnika. Najczęściej przyczyną pokrzywki u dzieci są składniki pokarmowe – wprowadzając nowe elementy do jadłospisu maluszka, należy zachować szczególną ostrożność. Uczulają głównie białka mleka, jajka, pszenica, orzechy, soja, czy owoce cytrusowe.  Przyczyną mogą być także: 

• czynniki kontaktowe – w przypadku dzieci pokrzywka często powstaje pod wpływem składników zawartych w kosmetykach, a także środkach piorących;
• infekcja górnych dróg oddechowych – wywołana przez czynnik grzybiczy, bakteryjny lub wirusowy; 
• zakażenie pasożytnicze;
• alergeny wziewne, np. pyłki roślin, roztocza kurzu domowego, alergeny zwierzęce; 
• leki – prawie każdy lek może wywołać pokrzywkę.

Przyczyny mogą być również fizykalne – pokrzywka może pojawić się na skutek zimna, ucisku, wibracji, ciepła, z powodu kontaktu z wodą lub słońcem i po wysiłku fizycznym. Natomiast w części przypadków nie udaje się ustalić przyczyny choroby. 

Jak długo mogą występować uciążliwe zmiany skórne? 

Najczęściej pokrzywka występuje w ciągu kilku godzin po kontakcie z danym czynnikiem indukującym objawy, a niekiedy już po kilku minutach. Objawy w obrębie skóry dziecka zwykle trwają od 24 do 72 godzin. Po tym czasie może jednak pozostawać uporczywe swędzenie i zaczerwienienie skóry, które utrzymuje się krócej niż 6 tygodni. Jeśli objawy utrzymują się do 6 tygodni, wówczas mowa o pokrzywce ostrej. Natomiast w przypadku pokrzywki przewlekłej symptomy utrzymują się powyżej 6 tygodni. Mogą trwać stale lub przyjmować charakter zmienny – ustępować na pewien czas, po czym powracać. 

Czy pokrzywka jest zaraźliwa i niebezpieczna dla dziecka? 

Ze względu na mechanizm powstawania pokrzywki schorzenie to nie jest zaraźliwe. Można natomiast zarazić się infekcją spowodowaną przez różne drobnoustroje, ale nie u każdego dziecka powodują one pokrzywkę. 

W rzadkich przypadkach choroba ta może być niebezpieczna dla zdrowia i życia dziecka. U niektórych osób pokrzywce towarzyszy obrzęk naczynioruchowy, obejmujący zwykle silniej jedną stronę ciała. Dotyczy on tkanek podskórnych rąk, stóp, powiek, ust, błon śluzowych, a niekiedy też genitaliów. Jeśli zmianom towarzyszy kołatanie serca, chrypka, zawroty głowy, osłabienie, nudności i wymioty, objawy ze strony górnych dróg oddechowych (np. problemy z oddychaniem, obrzęk gardła i krtani) czy obniżenie ciśnienia tętniczego, może to świadczyć o zbliżającym się wstrząsie anafilaktycznym.

W przypadku zauważenia wykwitów na twarzy i błonach śluzowych jamy ustnej czy innych niepokojących objawów należy bezzwłocznie udać się do lekarza. 

Kiedy zgłosić się do lekarza i na czym polega diagnostyka pokrzywki? 

Zawsze obserwując na ciele dziecka niepokojące objawy, warto udać się do lekarza – dla dobra maluszka i własnego spokoju. W przypadku objawów skórnych w pierwszej kolejności najlepiej ustalić wizytę u pediatry, który w razie potrzeby zaleci konsultację z lekarzem specjalizującym się w leczeniu chorób alergicznych lub dermatologicznych u niemowląt i dzieci. 

W większości przypadków lekarz diagnozuje pokrzywkę na podstawie wyglądu zmian. Specjalista może zalecić wykonanie dodatkowych badań laboratoryjnych, a w przypadku starszych dzieci testów alergicznych. Niekiedy wykonuje się też badanie kału w kierunku obecności pasożytów. 

Na czym polega leczenie pokrzywki? 

Leczenie pokrzywki zależy od jej typu oraz tego, jakie czynniki ją wywołują. Najlepiej unikać leczenia na własną rękę i zgłosić niepokojące objawy lekarzowi. Leczenie rozpoczyna się od ustalenia, co wywołuje zmiany na skórze. Jest to najważniejszy krok, ponieważ bez poznania przyczyny nie da się zapobiec nawrotom.

Kiedy wiemy już, co jest powodem pokrzywki u dziecka, należy bezwzględnie unikać kontaktu z tymi czynnikami. Jeśli są to alergeny pokarmowe, należy zmodyfikować dietę dziecka. Trzeba również unikać uczulających leków i kontrolować stężenie innych alergenów w domu (na przykład kurzu domowego).

Najczęściej u dzieci występuje pokrzywka ostra, która mija po wyeliminowaniu z jego otoczenia czynnika sprawczego. Podczas leczenia często podaje się również leki przeciwhistaminowe nowej generacji (desloratadynę, cetyryzynę, lewocetyryzynę, loratadynę, feksofenadynę, bilastynę), które zmniejszają świąd skóry i powodują szybsze znikanie bąbli. W cięższych przypadkach pokrzywki i obrzęku naczynioruchowego stosuje się również glikokortykosteroidy. Te leki wywołują jednak liczne działania uboczne, dlatego podaje się je tylko przez kilka dni.

Jak zapobiegać nawrotom objawów wiedząc, czym jest pokrzywka?

Po zakończeniu leczenia i zredukowaniu wszystkich objawów pokrzywki należy dalej bezwzględnie unikać ponownego kontaktu z czynnikami wywołującymi chorobę. Pokrzywka u dziecka może zmienić swój charakter na przewlekły. Należy pilnować, aby w diecie dziecka nie pojawiały się uczulające produkty i nie podawać mu leków, które wywołują zmiany (ani tych o podobnej budowie chemicznej).

Warto również wystrzegać się czynników fizycznych, które mogą sprowokować wysiew nowych bąbli (ucisk, nagłe ochłodzenie ciała, przegrzanie, nadmierny kontaktu ze słońcem). Ważne są:

• stała opieka alergologa i dermatologa,
• regularne kontrole i stosowanie się do zaleceń lekarzy;
• unikanie czynników zaostrzających objawy;
• stosowanie kosmetyków bezpiecznych dla wrażliwej skóry dziecka.
• kąpiele w czystej wodzie z dodatkiem krochmalu;
• stosowanie miejscowych, chłodnych kompresów;
• zakładanie dziecku miękkich, przewiewnych ubrań;
• dbałość o czystość w mieszkaniu.